por Sergio Saenz
Diariamente escoitamos pomposas promesas de recuperación,
lemas como «eu quedo na casa» e chamadas a que se cumpran as medidas que este
goberno deseñou. Superamos os dous millóns e medio de afectados por ERTE e
superamos amplamente o millón de despedimentos. Sen ningún lugar a dúbidas
estamos ante unha situación que será estudada no futuro como un dos momentos
máis relevantes da década do vinte e posiblemente do século XXI.
Con todo, o máis significativo é a rápida adaptación que
estamos a ter ante esta nova situación, sen valorar sequera as consecuencias
que vai ter sobre as nosas vidas nun futuro próximo. O Homo homini lupus cae en
todo o seu significado, para deixar paso a un homo oeconomicus displicente, que
á súa vez se converte en homo, ser humano, que volve a mirada á súa tribo.
Somos seres sociais e, como tales, buscamos a solución aos nosos medos na
propia sociedade. No entanto, esa displicencia deixa clara cal é a realidade ante
eses medos. Esta, a nosa sociedade, pode deixarnos atrás. Vímolo anteriormente.
Para o pensamento económico dominante, a economía actual é un
sistema autosuficiente, que se autorregula e é capaz de chegar á perfección
mediante o mercado. Esta é a opinión da maior parte da prensa e de institucións
como o Banco de España, o BCE ou o FMI. Esta opinión resulta válida para a
economía de bens de consumo, para o mercado de traballo, os mercados
financeiros ou mesmo para os servizos públicos. O problema desta opinión é, por
suposto, que é unha opinión que se basea nun modelo puramente teórico.
Volvendo á crise actual, o que determinou o tempo político
foi a excepcionalidade e a urxencia das medidas. Cambiouse de rumbo
constantemente, nun dialogo nada inocente entre o goberno e os poderes
económicos. A afirmación «a crise vai acabar» fundaméntase nunha fe case cega
na economía. O normal é o crecemento, o anormal, os períodos de crises. Nun
momento histórico como o actual, falar de volta á normalidade é pecar de
optimismo e inxenuidade.
Historicamente, a chave dos programas socialdemócratas foi
emprego, cidadanía e propiedade pública. Ante a renuncia a conquistar o poder
económico só queda paliar as súas consecuencias e mellorar as condicións
laborais, todo iso na senda do pleno emprego, pero renunciando a intervir na
contratación. A cidadanía e a propiedade pública son conceptos entendidos e
relacionados co estado do benestar e os seus servizos públicos.
O que coñecemos por políticas de emprego non son políticas
enfocadas na creación de emprego. Son políticas dirixidas a precarizar as
condicións de traballo. É este o motivo polo cal as prestacións de desemprego
están condicionadas á procura dun emprego que é produto da chantaxe, cando non
directamente da ameaza e a coacción. Non é o mesmo emprego que contratación e
utilizar a maña de chamalo da mesma maneira é facer trampas. E isto queda
meridianamente sinalado en todo tipo de movementos e loitas que a clase obreira
leva adiante desde hai décadas. A socialdemocracia traslada a falsa idea duns
servizos públicos para todos, cando é evidente que a renda determina o seu uso.
O público non é parte dun proxecto anticapitalista e é parte dunha sociedade
cunhas leis económicas concretas.
Levaron até a irrelevancia ás clases sociais, falando de
cidadanía, sen ter en conta os límites e as delimitacións sociais que van
determinadas polo acceso á renda mediante o emprego. A forma en que se produce
e distribúe a riqueza da sociedade supedita calquera política deseñada aos intereses
desa minoría que está perfectamente organizada como clase social.
Despois da alerta sanitaria chegará a crise económica. E esa
crise será de consecuencias profundas e dolorosas porque o estado vaise atopar en bancarrota. Volveremos aos paquetes
de austeridade, a medidas que tenderán a garantir a medio prazo os intereses
dos poderes económicos mediante reformas do mercado de traballo e o
desmantelamento dos servizos públicos. O problema que se presenta, polo tanto,
non é se vai existir ou non un conflito social. É case seguro que o haberá. O
problema é que toda esa indignación se canalice polas canles políticas e
parlamentarias actuais ou que se converta nun simple problema de orde pública
que termine por reforzar as propias institucións. O reto está en que unha parte
importante da clase obreira saiba e poida organizarse para artellar unha
defensa ante a crise que vén. Porque se hai algo evidente é que o actual
goberno manexou a situación coma se a posibilidade dunha crise económica non
fose algo plausible. E non tomou ningunha medida para este suposto. As súas
políticas de emprego van ter como consecuencia a precarización das condicións
laborais e salariais cando millóns de parados demanden emprego.