Máis de
oitocentas mil mulleres combateron no Exército Vermello da URSS como
francotiradoras, artilleiras ou aviadoras.
“Éranos simplemente incomprensíbel que os pilotos soviéticos que nos daban tantos problemas eran, de feito… mulleres. Estas mulleres non lle temían a nada: viñan noite tras noite, nos seus destartalados avións, impedíndonos durmir…”
“Éranos simplemente incomprensíbel que os pilotos soviéticos que nos daban tantos problemas eran, de feito… mulleres. Estas mulleres non lle temían a nada: viñan noite tras noite, nos seus destartalados avións, impedíndonos durmir…”
Hauptmann Johannes Steinhoff, piloto de guerra nazi.
Alemaña
invade a Unión Soviética o 22 de Xuño de 1941, e gran parte da aviación
soviética é destruída neses primeiros momentos. Mentres os avións nazis seguen
dominando os ceos, miles de mozos, moitos pertencentes a clubs de aviación
civís, acoden a alistarse para loitar contra os ataques fascistas.
Moitas
mulleres atopáronse cun rexeitamento inicial, pero en outubro de 1941 as
reclutas xa se estaban adestrando na base aérea do pobo de Engels, ao norte de
Stalingrado. Baixo as ordes da súa instrutora, a Maior das Forzas Aéreas
Soviéticas, Mariña Raskova, as futuras aviadoras comezaron a adestrarse.
Tiveron que enfrontarse
a moitas dificultades, a primeira delas a desconfianza e o desprezo dalgúns dos
seus compañeiros, que consideraban que non eran de fiar e que ata se negaban a
voar xunto a elas. Ademais, os uniformes militares estaban feitos para homes e
houbo que confeccionalos de novo para que puidesen ser usados por elas; o mesmo
ocorreu coas botas, que tiveron que ser reenchidas de papel de xornal para que
puidesen adaptarse ao pé, xeralmente máis pequeno, das combatentes. En moitos
casos tamén houbo que modificar os avións, pois algunhas das novas recrutas non
chegaban aos pedais. Ademais, tiveron que raparse o pelo “a non máis de duas
pulgadas”, cando en moitas rexións da URSS era tradición levar o pelo ata máis
aló da cintura. Aínda que desde unha óptica actual pode parecer trivial o feito
de que unha muller se corte o pelo moi curto, en 1941 revelaba un compromiso
total.
Adestraban
máis de dez horas cada día, pois coa tropas alemás avanzando na Fronte
Oriental, debían aprender en días o que outros podían permitirse dominar en
meses ou anos.
Logo de seis meses de durísimos adestramentos, Mariña Raskova enviou ás novas recrutas á liña de fronte en tres reximentos: o 586º de Cazas, o 587º de Bombardeo, e o 588º de Bombardeo Nocturno.
Con todo, pronto se converteron no pesadelo dos aviadores nazis.
As combatentes do 558º facían uso de gran capacidade de manobra dos U-2 e combinábana con tácticas extremadamente arriscadas. Aparecían de noite, apagando o motor para non ser detectadas polo son, e realizaban bombardeos de precisión e fustigamento contra o exército alemán. En combate contra os avións nazis, estas aviadoras adoitaban poñerse a tiro dos alemáns mentres as súas compañeiras aproveitaban a distracción para facer branco.
Debido á súa habilidade, astucia, e á ferocidade dos ataques, os soldados nazis comezaron a referirse a elas como Nachthexen: as “Bruxas da Noite”.
En febreiro de 1943, o 588º Reximento reorganizouse dentro do 46º Reximento de Aviación de Bombardeo Nocturno, e para Outubro de 1943 era coñecido como “a Garda de Taman” debido ás lendarias vitorias obtidas polo Exército Vermello na península de Taman.
Foi o Reximento de mulleres con máis condecoracións, e no seu apoxeo chegou a ter corenta tripulacións dobres. Para o final da Guerra, as Bruxas realizaran ao redor de 23.000 saídas e arroxado aproximadamente tres mil toneladas de bombas. Calcúlase que cada aviadora realizou máis de mil misións de combate, e vinte e tres delas foron condecoradas co título de Heroína da Unión Soviética, a máis alta distinción da URSS.
Trinta das “Bruxas da Noite” morreron en combate; moitas delas eran moi novas, algunhas ata adolescentes.
Marina Raskova.
Naceu nunha familia de “clase media” en 1913, sendo a súa nai mestra e o seu pai profesor de música. Aínda que a intención da súa familia era que fose cantante de ópera, ela comezou a estudar química, e logo de graduarse comezou a traballar nunha fábrica de pinturas.
Un ano
despois casou co seu compañeiro, Sergei, e tiveron unha filla chamada Tanya. En
1931 comezou a traballar como delineante para o Laboratorio de Aeronavegación
da Academia da Forza Aérea. En 1933 converteuse na primeira aviadora soviética
con título oficial, e un ano despois era instrutora da Academia Aérea de
Zhukovsky. En 1935 divorciouse do seu marido, e no 37, xunto a Valentina
Grizodubova, bateu o récord feminino de voo sen escalas.En 1938, xunto a outras aviadoras (Grizodubova e P. Osipenko), estableceu unha nova marca. Voaron desde Moscú ata Komsomolsk-on-Amur nun voo de máis de 26 horas sen escalas, a bordo do Rodina (“Patria”). Marina non dubidou en saltar do avión cun paracaídas cando a visibilidade impedía aterrar, sendo atopada por un cazador en plena estepa. Ese mesmo ano foron condecoradas co título de Heroínas da Unión Soviética, sendo as primeiras mulleres en obtelo.
Cando se produciu o estoupido da Segunda Guerra Mundial na Fronte Oriental, moitas mulleres con experiencia civil de voo acudiron a alistarse. No Exército Vermello non había ningunha norma que impedise ás mulleres combater en primeira liña, pero na práctica atopábanse con moitos obstáculos, sendo relegadas a ocupacións de tipo auxiliar.
Marina Raskova utilizou a súa autoridade como aviadora de fama mundial para cambiar isto, e coa aprobación directa de Stalin puido convencer ás autoridades militares para organizar e adestrar tres reximentos de aviación nos que as mulleres serían aviadoras, enxeñeiras e persoal de apoio.
Raskova comandou persoalmente o Reximento 587º de Bombardeiros, que en 1943 foi reorganizado como o 125º Reximento. Estas aviadoras, que estiveron combatendo en Stalingrado, voaban en modernos Petlyakov Pe-2, mentres outras unidades compostas por homes empregaban bombardeiros máis vellos.
Mariña
Raskova morreu o 4 de Xaneiro de 1943, cando o seu avión se estrelou por mor
dunha tormenta. Ao estar nunha misión militar, foi considerada caída en combate
e realizóuselle un funeral de Estado. As súas cinzas foron situadas no Muro do
Kremlin, e foi condecorada a título póstumo coa Orde da Guerra Patriótica
Primeira Clase.
A Rosa Branca de Stalingrado.
“Era unha persoa moi agresiva… Nada para o combate”.
Lydia Litvak (1921-1943), de orixe moscovita, uniuse a un club de aviación popular con catorce anos, e aos quince realizou o seu primeiro voo en solitario. Un ano despois xa tiña licenza de instrutora de voo.
Cando comezou a invasión nazi da URSS, Lydia tratou de unirse a unha unidade de aviación militar, pero foi rexeitada debido á súa falta de experiencia. Retocou o seu historial de voo, engadindo máis de cen horas de voo que realmente non realizara, e foi admitida na base aérea de Engels, preto de Stalingrado.
Alí, foi adestrada por Mariña Raskova, e seis meses despois combatía no 587º Reximento de Cazas, unha unidade composta exclusivamente por mulleres.
Realizou os
seus primeiros voos de combate no verán de 1942, sobre Saratov. En setembro foi
trasladada, xunto con outras seis aviadoras do 587º e máis persoal de terra, ao
437º. Ese Reximento, que ata a chegada delas estaba composto só por homes,
combatía nos ceos de Stalingrado. Tres días despois da súa chegada conseguiu a
súa primeira derriba, converténdose probabelmente na primeira muller na
Historia en derrotar un avión inimigo en combate. Poucos minutos despois
derribou a un segundo caza que perseguía á comandante do seu escuadrón. O
piloto nazi puido saltar a tempo do avión e foi capturado por tropas soviéticas.
Resultou ser Erwin Maier, un as alemán con once vitorias, condecorado tres
veces coa Cruz de Ferro. Maier esixiu coñecer ao piloto ruso que conseguira
superarlle, e cando lle presentaron a Lydia Litvak indignouse, pensando que os
oficiais soviéticos se estaban mofando del. Ata que ela describiu
minuciosamente os detalles do combate, o piloto nazi non aceptou que fora
derribado por unha muller.
A finais de setembro, a medida que ía conseguindo máis vitorias, Lydia e outras das súas camaradas foron trasladas ao 9º Reximento de Cazas da Garda, tamén en Stalingrado. Dise que para entón xa levaba pintado no fuselaxe do seu caza unha flor branca, polo que comezou a gañarse o nome da Flor Branca de Stalingrado.
Pouco despois, Lydia e a súa compañeira Katia Budanova foron trasladadas de novo, esta vez ao 296º Reximento de Cazas (renomeado despois como 73º Reximento de Cazas da Garda). Alí, Lydia conseguiu a súa quinta derriba, converténdose na primeira das dúas únicas mulleres ases na historia da aviación militar (a outra é a súa camarada de armas Budanova).
Poucos días despois, o 23 de Febreiro, foi condecorada coa Orde da Estrela Vermella, ascendida a subtenente, e recomendada para un grupo de cazas de élite chamado okhotniki (“cazadores libres”). Nesa iniciativa, parellas de pilotos veteranos movíanse con máis liberdade que dentro dun reximento buscando obxectivos segundo o seu propio criterio.
En marzo realizou un ataque sobre un grupo de bombardeiros alemáns, e foi ferida por un dos cazas que os escoltaban. Tivo forzas para derribar a outro dos cazas, pero cando aterrou na súa base sufría unha grave perda de sangue debido ás súas feridas.
En maio, o que fora o seu compañeiro de voo en moitas ocasións, o as soviético Solomatin, morreu nun accidente. Segundo as palabras posteriores da mecánica de Lydia, logo da morte de Solomatin, “Litvak só quería voar en misións de combate”.
Dez días despois, Lydia presentouse voluntaria para derribar un globo de observación alemán, utilizado para localizar obxectivos para o lume de artillería. A misión era extremadamente arriscada: o globo estaba defendido por decenas de canóns antiaéreos que sempre habían ter éxito repelindo os ataques da aviación soviética.
Aínda que tivo dificultades, Lydia foi capaz de calcular a hora precisa do día en que podía achegarse ao globo utilizando a luz do sol para camuflar o seu caza, podendo destruír con éxito o dirixíbel alemán.
En xuño foi nomeada comandante de escuadrón. Aínda que a mediados de Xullo foi ferida de novo e tivo que realizar unha aterrizaxe forzosa, rexeitou a baixa médica e poucos días despois estaba voando de novo.
O 1 de Agosto saíu catro veces a combater no sector sur da Batalla de Kursk. Durante a cuarta misión de voo, o seu grupo foi atacado por sorpresa por un grupo de cazas nazis, e o avión de Lydia foi visto por última vez desaparecendo entre as nubes, fumeando e perseguido por varios cazas inimigos. Tiña 21 anos.
Lydia xa fora condecorada coa Orde da Bandeira Vermella, a Orde da Estrela Vermella, e dúas veces coa Orde da Guerra Patriótica. Con todo, os restos do seu avión nunca foron atopados, e iso impediu que tamén se lle concedese a máxima distinción.
Non foi ata décadas máis tarde cando os restos do avión de Lydia foron atopados, e finalmente foi condecorada a título póstumo como Heroína da Unión Soviética.
Saúde ás que loitan.
A crenza de
que o socialismo traerá automaticamente a liberación da muller debe ser
desterrada das mentes das e dos revolucionarios, pero tampouco se debe esquecer
que a derrota do patriarcado só é posíbel dentro dun sistema no que a
explotación económica da maioría por parte dunha minoría non sexa permitida.
A Segunda Guerra Mundial foi un conflito atroz, e moitas mulleres xogaron o seu papel nos respectivos exércitos de cada territorio. A maioría delas foron relegadas a labores administrativos, auxiliares, ou de enfermaría. Tan só na Unión Soviética combateron en primeira liña. Máis de oitocentas mil mulleres combateron no Exército Vermello como francotiradoras, artilleiras ou aviadoras; vinte mil delas foron condecoradas; oitenta e nove recibiron a máxima distinción: Heroína da Unión Soviética.
En Estados Unidos, a “terra das liberdades”, as mulleres non pilotaron avións de combate ata 1993.
A crise capitalista en curso, que non deixa ver a súa fin, pode relegar a moitas mulleres exclusivamente ao traballo non remunerado, o que quere dicir que se agudizará a súa dependencia e é posíbel que acaben dependendo do soporte económico dun home. Daranse pasos atrás na súa liberdade.
Os tempos cheiran a barricada e debemos facer un esforzo para combater as actitudes patriarcais dentro da esquerda revolucionaria. Dicir que a represión policial é máis terríbel porque “apalearon a mulleres” é relegalas a unha posición de debilidade. Expresar que as nosas compañeiras non deben estar en primeira liña porque “non son fisicamente tan fortes como un home” é insultar miles de anos de desenvolvemento da humanidade.
Ambos
argumentos pódense escoitar ata no sector da esquerda revolucionaria. O
patriarcado leva centos de anos moldeando as sociedades e as mentes das
persoas, pero iso non é unha escusa: é un motivo para redobrar os esforzos na
loita.
As Bruxas da Noite non necesitaron testosterona nin cromosomas XY para poñerse en primeira liña. O capitalismo leva da man a opresión patriarcal, e a súa ideoloxía dominante concéntrase en facernos amar ao explotador e odiar ao explotado. Debemos ter espírito crítico, pero iso non quere dicir que debamos criticar o que o poder establecido queira.
A Unión Soviética non foi perfecta; non podía selo. A crítica é necesaria, pero sempre desde a esquerda e, en ningún caso, debe facerlle o xogo ao poder establecido ou converterse en parte da engranaxe da propaganda imperialista. Do mesmo xeito que da URSS hai moitos erros dos que aprender, tamén hai moitos triunfos que reivindicar.
Co socialismo
non se eliminaron as contradicións de xénero por encantamento, de feito, xa
vimos como moitas mulleres loitadoras foron inicialmente rexeitadas tanto polo
Estado como polos seus compañeiros varóns, pero non se pode negar que se
produciu un avance.
A URSS de mediados dos anos trinta era un país onde unha muller, como Marina Raskova, podía decidir divorciarse e converterse nunha oficial militar de alta graduación; máis impresionante é que era un país que permitía que a muller concibise iso non como un milagre, senón como unha opción viábel. Isto non xurdiu da nada: foi o traballo organizado de moitas militantes o que permitiu que se producisen tales avances na Unión Soviética, deixando claro que a liberación das mulleres só pode ser froito da súa propia loita, e producirse nun sistema no que a economía estea ao servizo das persoas e non ao revés.
A ofensiva ideolóxica do capitalismo escóndenos os triunfos, para que non podamos recordalos e agarrarnos a eles, para que nos sintamos desconectados e desconectadas do pasado, daquelas persoas que loitaron. Non podemos permitilo.
Do mesmo xeito que a historia dos pobos loitadores, a historia das mulleres loitadoras é invisibilizada pola clase dominante. É noso deber recuperar a nosa historia, a historia das que non se renderon. Mulleres loitadoras procedentes de pobos loitadores, como as Bruxas da Noite, non poden ser esquecidas. Deben ser exemplo.
Temos que loitar polo futuro, pero sendo herdeiras e herdeiros do pasado, recuperando aos nosos heroes e heroínas.
E as miñas heroínas atravesaban os ceos portando bandeiras vermellas.
Fotos: 1) De esquerda a dereita: Rufa Gasheva, Natal'ya Meklin, Marina Chechneva, Nadezhda Popova, Sima Amosova, Dina Nikulina, Yevdokiya Bershanskaya, Mariya Smirnova, Yevgeniya Zhigulenko. 2) Polikarpov U-2, tamén coñecido como PO-2. 3) Marina Raskova. 4) Lydia Litvak. 5) Marina Raskova. 6) Lydia Litvak, Katya Budanova e Mariya Kuznetsova. 7) Katya Ryabova e Nadya Popova, que nunha soa noite realizaron 18 incursións para bombardear posicións inimigas.
A Rosa Branca de Stalingrado.
“Era unha persoa moi agresiva… Nada para o combate”.
Boris Eremin, Oficial da Forza Aérea Soviética.
Lydia Litvak (1921-1943), de orixe moscovita, uniuse a un club de aviación popular con catorce anos, e aos quince realizou o seu primeiro voo en solitario. Un ano despois xa tiña licenza de instrutora de voo.
Cando comezou a invasión nazi da URSS, Lydia tratou de unirse a unha unidade de aviación militar, pero foi rexeitada debido á súa falta de experiencia. Retocou o seu historial de voo, engadindo máis de cen horas de voo que realmente non realizara, e foi admitida na base aérea de Engels, preto de Stalingrado.
Alí, foi adestrada por Mariña Raskova, e seis meses despois combatía no 587º Reximento de Cazas, unha unidade composta exclusivamente por mulleres.
Realizou os
seus primeiros voos de combate no verán de 1942, sobre Saratov. En setembro foi
trasladada, xunto con outras seis aviadoras do 587º e máis persoal de terra, ao
437º. Ese Reximento, que ata a chegada delas estaba composto só por homes,
combatía nos ceos de Stalingrado. Tres días despois da súa chegada conseguiu a
súa primeira derriba, converténdose probabelmente na primeira muller na
Historia en derrotar un avión inimigo en combate. Poucos minutos despois
derribou a un segundo caza que perseguía á comandante do seu escuadrón. O
piloto nazi puido saltar a tempo do avión e foi capturado por tropas soviéticas.
Resultou ser Erwin Maier, un as alemán con once vitorias, condecorado tres
veces coa Cruz de Ferro. Maier esixiu coñecer ao piloto ruso que conseguira
superarlle, e cando lle presentaron a Lydia Litvak indignouse, pensando que os
oficiais soviéticos se estaban mofando del. Ata que ela describiu
minuciosamente os detalles do combate, o piloto nazi non aceptou que fora
derribado por unha muller.A finais de setembro, a medida que ía conseguindo máis vitorias, Lydia e outras das súas camaradas foron trasladas ao 9º Reximento de Cazas da Garda, tamén en Stalingrado. Dise que para entón xa levaba pintado no fuselaxe do seu caza unha flor branca, polo que comezou a gañarse o nome da Flor Branca de Stalingrado.
Pouco despois, Lydia e a súa compañeira Katia Budanova foron trasladadas de novo, esta vez ao 296º Reximento de Cazas (renomeado despois como 73º Reximento de Cazas da Garda). Alí, Lydia conseguiu a súa quinta derriba, converténdose na primeira das dúas únicas mulleres ases na historia da aviación militar (a outra é a súa camarada de armas Budanova).
Poucos días despois, o 23 de Febreiro, foi condecorada coa Orde da Estrela Vermella, ascendida a subtenente, e recomendada para un grupo de cazas de élite chamado okhotniki (“cazadores libres”). Nesa iniciativa, parellas de pilotos veteranos movíanse con máis liberdade que dentro dun reximento buscando obxectivos segundo o seu propio criterio.
En marzo realizou un ataque sobre un grupo de bombardeiros alemáns, e foi ferida por un dos cazas que os escoltaban. Tivo forzas para derribar a outro dos cazas, pero cando aterrou na súa base sufría unha grave perda de sangue debido ás súas feridas.
En maio, o que fora o seu compañeiro de voo en moitas ocasións, o as soviético Solomatin, morreu nun accidente. Segundo as palabras posteriores da mecánica de Lydia, logo da morte de Solomatin, “Litvak só quería voar en misións de combate”.
Dez días despois, Lydia presentouse voluntaria para derribar un globo de observación alemán, utilizado para localizar obxectivos para o lume de artillería. A misión era extremadamente arriscada: o globo estaba defendido por decenas de canóns antiaéreos que sempre habían ter éxito repelindo os ataques da aviación soviética.
Aínda que tivo dificultades, Lydia foi capaz de calcular a hora precisa do día en que podía achegarse ao globo utilizando a luz do sol para camuflar o seu caza, podendo destruír con éxito o dirixíbel alemán.
En xuño foi nomeada comandante de escuadrón. Aínda que a mediados de Xullo foi ferida de novo e tivo que realizar unha aterrizaxe forzosa, rexeitou a baixa médica e poucos días despois estaba voando de novo.
O 1 de Agosto saíu catro veces a combater no sector sur da Batalla de Kursk. Durante a cuarta misión de voo, o seu grupo foi atacado por sorpresa por un grupo de cazas nazis, e o avión de Lydia foi visto por última vez desaparecendo entre as nubes, fumeando e perseguido por varios cazas inimigos. Tiña 21 anos.
Lydia xa fora condecorada coa Orde da Bandeira Vermella, a Orde da Estrela Vermella, e dúas veces coa Orde da Guerra Patriótica. Con todo, os restos do seu avión nunca foron atopados, e iso impediu que tamén se lle concedese a máxima distinción.
Non foi ata décadas máis tarde cando os restos do avión de Lydia foron atopados, e finalmente foi condecorada a título póstumo como Heroína da Unión Soviética.
Saúde ás que loitan.
A crenza de
que o socialismo traerá automaticamente a liberación da muller debe ser
desterrada das mentes das e dos revolucionarios, pero tampouco se debe esquecer
que a derrota do patriarcado só é posíbel dentro dun sistema no que a
explotación económica da maioría por parte dunha minoría non sexa permitida.A Segunda Guerra Mundial foi un conflito atroz, e moitas mulleres xogaron o seu papel nos respectivos exércitos de cada territorio. A maioría delas foron relegadas a labores administrativos, auxiliares, ou de enfermaría. Tan só na Unión Soviética combateron en primeira liña. Máis de oitocentas mil mulleres combateron no Exército Vermello como francotiradoras, artilleiras ou aviadoras; vinte mil delas foron condecoradas; oitenta e nove recibiron a máxima distinción: Heroína da Unión Soviética.
En Estados Unidos, a “terra das liberdades”, as mulleres non pilotaron avións de combate ata 1993.
A crise capitalista en curso, que non deixa ver a súa fin, pode relegar a moitas mulleres exclusivamente ao traballo non remunerado, o que quere dicir que se agudizará a súa dependencia e é posíbel que acaben dependendo do soporte económico dun home. Daranse pasos atrás na súa liberdade.
Os tempos cheiran a barricada e debemos facer un esforzo para combater as actitudes patriarcais dentro da esquerda revolucionaria. Dicir que a represión policial é máis terríbel porque “apalearon a mulleres” é relegalas a unha posición de debilidade. Expresar que as nosas compañeiras non deben estar en primeira liña porque “non son fisicamente tan fortes como un home” é insultar miles de anos de desenvolvemento da humanidade.
Ambos
argumentos pódense escoitar ata no sector da esquerda revolucionaria. O
patriarcado leva centos de anos moldeando as sociedades e as mentes das
persoas, pero iso non é unha escusa: é un motivo para redobrar os esforzos na
loita.As Bruxas da Noite non necesitaron testosterona nin cromosomas XY para poñerse en primeira liña. O capitalismo leva da man a opresión patriarcal, e a súa ideoloxía dominante concéntrase en facernos amar ao explotador e odiar ao explotado. Debemos ter espírito crítico, pero iso non quere dicir que debamos criticar o que o poder establecido queira.
A Unión Soviética non foi perfecta; non podía selo. A crítica é necesaria, pero sempre desde a esquerda e, en ningún caso, debe facerlle o xogo ao poder establecido ou converterse en parte da engranaxe da propaganda imperialista. Do mesmo xeito que da URSS hai moitos erros dos que aprender, tamén hai moitos triunfos que reivindicar.
A URSS de mediados dos anos trinta era un país onde unha muller, como Marina Raskova, podía decidir divorciarse e converterse nunha oficial militar de alta graduación; máis impresionante é que era un país que permitía que a muller concibise iso non como un milagre, senón como unha opción viábel. Isto non xurdiu da nada: foi o traballo organizado de moitas militantes o que permitiu que se producisen tales avances na Unión Soviética, deixando claro que a liberación das mulleres só pode ser froito da súa propia loita, e producirse nun sistema no que a economía estea ao servizo das persoas e non ao revés.
A ofensiva ideolóxica do capitalismo escóndenos os triunfos, para que non podamos recordalos e agarrarnos a eles, para que nos sintamos desconectados e desconectadas do pasado, daquelas persoas que loitaron. Non podemos permitilo.
Do mesmo xeito que a historia dos pobos loitadores, a historia das mulleres loitadoras é invisibilizada pola clase dominante. É noso deber recuperar a nosa historia, a historia das que non se renderon. Mulleres loitadoras procedentes de pobos loitadores, como as Bruxas da Noite, non poden ser esquecidas. Deben ser exemplo.
Temos que loitar polo futuro, pero sendo herdeiras e herdeiros do pasado, recuperando aos nosos heroes e heroínas.
E as miñas heroínas atravesaban os ceos portando bandeiras vermellas.
[Texto: Miguel Huertas Maestro]
Fotos: 1) De esquerda a dereita: Rufa Gasheva, Natal'ya Meklin, Marina Chechneva, Nadezhda Popova, Sima Amosova, Dina Nikulina, Yevdokiya Bershanskaya, Mariya Smirnova, Yevgeniya Zhigulenko. 2) Polikarpov U-2, tamén coñecido como PO-2. 3) Marina Raskova. 4) Lydia Litvak. 5) Marina Raskova. 6) Lydia Litvak, Katya Budanova e Mariya Kuznetsova. 7) Katya Ryabova e Nadya Popova, que nunha soa noite realizaron 18 incursións para bombardear posicións inimigas.