A muller na República Democrática Alemana.

Desde un principio, librouse a loita pola igualdade de dereitos das mulleres na RDA non como «asunto feminino» contra os homes, senón como asunto social que concirne ao home e á muller igualmente, e que poden resolverse en común, no traballo social, e tamén no matrimonio e na familia.
"A vida na RDA: preguntas e respostas" (Panorama DDR, 1981).

En Pueblo Soviético non só falamos da Unión Soviética, tamén o facemos das ex-repúblicas socialistas. É o caso deste artigo, onde imos realizar unha radiografía da situación da muller na República Democrática Alemana (RDA).

Analizando esta realidade, podo dicir que, ata onde eu coñezo, a República Democrática Alemana, xunto coa Unión Soviética, é un dos estados con mellores indicadores de igualdade e de participación da muller na historia.

Se ben non se chegou a unha situación de xustiza plena, os avances foron tan notorios que, en moitos indicadores, os países máis avanzados da actualidade só poden soñar con igualar, polo menos, á RDA.

Na Alemaña do leste eran conscientes tanto de que aínda quedaba traballo por facer como dos avances que xa lograran. Hoxe só podemos imaxinar ata onde tería chegado a RDA neste aspecto de ter continuado a súa existencia.

Creo tamén que é de xustiza situar estes datos tendo en conta os anos dos que falamos no artigo, comparando coa realidade actual e pasada no mundo.

Gran parte deste desenvolvemento encadrábase na base fundamental da xustiza que ofrece o socialismo, mediante, por exemplo, o sistema de seguridade social, polo que, aínda que o artigo que nos ocupa se refire á RDA, as similitudes con outros países socialistas son amplas.

Hai que entender que na RDA os dereitos, igualdade e emancipación da muller eran entendidos como unha cuestión de clase e de loita de clases, non era un movemento feminista como o coñecemos hoxe en día.

Os seus resultados foron moi bos, xulgando de xeito comparativo coa realidade histórica e actual.

Segundo S. Kranz: "A cuestión da muller foi unha cuestión de clase, non de xénero. As mulleres eran consideradas polo estado como parte da loita de clases, non como persoas cunhas necesidades diferentes dos homes".

Desde o inicio da existencia da RDA, o problema da desigualdade e o rol da muller estivo presente. O artigo 20 da constitución de 1949 indicaba que "os homes e mulleres son iguais e teñen os mesmos dereitos en todas as esferas da sociedade" e de feito o rol da muller nunha sociedade absolutamente conservadora como a alemá, que dicían, se guiaba polas tres K's "Kirche, Kinder und Küche" (igrexa, nenos e cociña) cambiou radicalmente na RDA.

Analizar a seguridade social da RDA é unha tarefa interesante e sinxela, pois dispoñemos de boa bibliografía en castelán, como "Política Social na RDA" (Editorial Zeit im Bild, Berlín, RDA, 1985), un bo resumo dunhas trinta páxinas ou o máis extenso e detallado libro "A vida na RDA: preguntas e respostas" (Panorama DDR, 1981). Polo tanto, aínda que neste artigo nos centraremos na muller, mencionaremos algúns datos e aspectos xerais e calquera interesado en coñecer o seu sistema pode facelo cos devanditos textos.

Ademais utilízanse para este artigo os datos de "A Country Study: Germany, East" (Federal Research Division, EUA, 1988), "Women's Role in the GDR and the State's Policy Toward Women" & "Central And Eastern European Review " (Susanne Kranz, 2005 e 2010)  aparte dalgúns datos puntuais doutras fontes de prensa, etc. Absolutamente todas as fontes utilizadas están enlazadas ao final do artigo.

DEREITO AO TRABALLO.

O primeiro logro da RDA que comentaremos foi a participación da muller no dereito ao traballo. A día de hoxe os mellores indicadores dos países capitalistas non igualan os da RDA e outros países ex-socialistas.

En 1985 o 49% da poboación activa da RDA eran mulleres, porcentaxe dos máis altos do mundo dese ano segundo a propia fonte. Este nivel aínda non é alcanzado décadas despois polos países capitalistas; na Unión Europea, no ano 2000, as mulleres constituían o 43,5% da poboación activa de media. En Estados Unidos, en 2011, era do 46,6%, en 1980, do 42,5% e de 38,1% en 1970.

Este indicador ademais foi moi superior na RDA ao doutros países dende moitos anos antes, en 1960 xa era un 48,3%, maior que en EUA ou Europa hoxe. Nos inicios da RDA, en 1949, era o 40%.

Estes niveis eran comúns en países socialistas; dende os 70, as mulleres eran o 51% dos traballadores na Unión Soviética, ou o 46,1% en Checoslovaquia en 1985.

Tamén nos países socialistas, e por ende na RDA, cumpríase que a igual traballo mesmo salario. E non só era un mero texto na constitución, realmente cumpríase a igualdade salarial entre homes e mulleres por un mesmo emprego, algo que na actualidade, na maior parte do mundo, non se cumpre.

Non obstante as mulleres non adoitaban realizar os oficios con maior remuneración, é dicir, se o soldo dela era de 762 marcos, o del era de 1000 marcos. Aínda así, o salario da muller significaba o 40% dos ingresos do fogar.

As diferenzas salariais existían (en moita menor medida que no capitalismo) en función do sector económico. Non eran, polo tanto, unha cuestión de xénero senón de sector.

A mediados dos 80, os traballadores do comercio tiñan uns ingresos medios un 26% máis baixos que os traballadores dalgunhas industrias, aínda que estes desequilibrios se corrixían en parte mediante as axudas e subvencións da seguridade social correspondentes por dereito e necesidade concreta.
O problema, en realidade, era que as mulleres empregadas se concentraban en sectores con menores salarios que os homes. Predominaban nunha serie de ramos ocupacionais como no comercio, na medicina ou a educación pública.


Para combater esta desigualdade o estado ofrecía formación para mulleres que xa tiñan oficio pero querían elevar o seu nivel de habilidade e titulación. Estes programas permitían abandonar temporalmente o posto de traballo para formarse recibindo mentres tanto o 80% do seu salario, para posibilitar o desenvolvemento da súa formación.


Tampouco era un problema exclusivo da RDA. Na RFA en 1957 as traballadoras na industria gañaban un 45.7% menos que os homes. En 1981 esta diferenza caeu ao 31.2% pero en 1988 volveu ascender de xeito preocupante, xa que, en media, as mulleres gañaron un 43.9% menos que os homes.

Detallando, un 53.2% menos as traballadoras industriais e en traballos de oficina e administrativos (empregos de "colo branco"), as mulleres gañaban un 45% menos que os homes.

Este problema segue acontecendo hoxe en día. En España, o salario medio das mulleres é entre un 20% e un 30% inferior ao soldo medio en datos de 2006. En 2012, as mulleres cobraban un 22% menos que os homes.

En países con maior índice de desenvolvemento, como Noruega, con ampla lexislación detrás da igualdade de dereitos, as mulleres cobraban un 15% menos que os homes en datos de 2010. Ese 15% é o valor medio europeo. Hoxe en Alemaña occidental é do 24%.

A participación na vida laboral das mulleres na RDA tampouco ten parangón hoxe en día nin nos países con mellores indicadores. Os datos indican que en 1984 o 80% das mulleres en idade de traballar, o facían. En 1962 xa significaban o 70%. O indicador anterior, a pesar de ser excepcional, é o máis cauteloso (procede da Federal Research de USA) xa que fontes oficiais o cifran no 91% en 1989 e, xusto antes da caída do muro, o 92% da poboación feminina en idade de traballar estaba integrada na actividade laboral ou en proceso de formación. As estatísticas occidentais non utilizan este dato pois, din, inclúe as estudantes e traballadoras en baixa por maternidade.

En 2008 na UE-15 este indicador era do 60,4%, un 20% menor utilizando o dato mínimo. En EUA, era do 51,5% en 1980 e 58,7% en 2010 (por un 77,4% e un 70,6% respectivamente en homes).
Nestes niveis, evidentemente, hai que ter en conta a inexistencia do paro nos sistemas socialistas, calidade confirmada na RDA tamén polos datos da Federal Research de USA.

Na comparación co seu antagónico irmán capitalista, a RFA (República Federal Alemana), esta última sae moi mal parada (GDR é RDA e FRG é RFA):


En canto á formación, en 1985, nas 54 universidades da RDA o 50% dos alumnos eran mulleres. Un dato tamén moi alto para a época, que actualmente continuou aumentando chegando, por exemplo, ao 55% en España en 2010.


A incorporación da muller á educación superior aseguraba unha integración laboral e aumentou de xeito constante durante a historia da RDA.

As mulleres que nos anos 80 tiñan entre 35 a 40 anos xa tiñan a mesma escolarización e preparación profesional que os homes. Isto acontecía pola temperá idade do sistema socialista alemán, por exemplo, en 1980, entre mulleres e homes menores xa non había diferenzas na cualificación.
En 1971, de 100 traballadores cun título universitario, 28 eran mulleres e en 1980 a súa porcentaxe creceu a 35.
En 1981, un de cada dous aprendices que pasaban os exames de obreiro especializado e un de cada dous estudantes universitarios que pasan os seus exames, era de sexo feminino.

Na comparativa co seu país veciño, a RFA sae de novo mal parada. Os datos de mulleres estudantes na universidade foron, en 1960 de 23.9%, en 1980, 36.7%, en 1987, 37.9%, o cal significaba un atraso de case década e media respecto á RDA.
Máis preocupante era o dato de educación secundaria. En 1980, na RFA, só un de cada cinco graduados no "Gymnasium" (a escola secundaria) era muller, mentres que na RDA era un de cada dous.

As consecuencias da integración da muller no traballo non son só datos. Primeiro, o sustento económico dotaba a muller de independencia real, ao ter asegurado o dereito ao traballo, tiña ingresos e era autosuficiente. A seguridade social pública e sen custo (vivenda, sanidade, educación, xubilación, cultura...) aseguraba o desenvolvemento dunha vida plena na RDA para homes e mulleres. Como reza o texto de "Política social na RDA": "A actividade laboral da muller configura a base socioeconómica da súa emancipación".

Segundo, tras a Segunda Guerra Mundial, a situación demográfica de Alemaña sufriu un grave impacto, e de non ser pola incorporación plena da muller en todos os aspectos do país, dificilmente podería terse desenvolvido como estado socialista.


DEREITOS LABORAIS E AS SÚAS CONSECUENCIAS.

Neste artigo só falaremos dos dereitos laborais concernentes á muller, pero na RDA había establecidos multitude de dereitos laborais para toda a poboación, que claro, tamén o eran para mulleres. Non é que esqueza comentalos, é que se os incluíse, o artigo sería demasiado extenso. Para evitalo remítome á bibliografía indicada ao principio do artigo.

O primeiro que hai que entender é que os dereitos laborais nos países socialistas, ao ser sociedades nos que os traballadores teñen o poder, son extensos e adoitan guiarse pola máxima "de cada cal segundo a súa capacidade, a cada cal segundo a súa necesidade".
É dicir, cada persoa na RDA tiña uns extensos dereitos (e deberes) e servizos cubertos de xeito público mediante o sistema de seguridade social e segundo a necesidade concreta, as persoas recibían axudas, melloras laborais, etc.

É importante entender, pois, que en contra do que moitos liberais consideran "discriminación positiva" ou "dilapidación" non é nin máis nin menos que xustiza, pois a situación de todas as persoas non é igual e nun estado socialista, todas as persoas son apoiadas polo estado obreiro. Isto acontecía pois, coas mulleres.

Evidentemente non só coas mulleres, pero elas tiñan dereitos adquiridos porque ao analizar a situación da muller se considerou xusto. E é que, a pesar dos avances da RDA pola igualdade e por combater as estruturas sociais e roles que desfavorecen as mulleres, seguían soportando gran parte da carga das tarefas domésticas e do coidado dos fillos, ademais da súa actividade laboral.

Estes tres aspectos que, na miña opinión, parecen tan simples de comprender son criticados e negados polos conservadores.

As mulleres na RDA seguían realizando máis horas de tarefas domésticas que os homes, aínda que isto foi mellorando cos anos e os homes comezaban a implicarse máis no traballo doméstico e aínda máis no coidado dos fillos.


Xunto a isto debemos ter en conta a incorporación ao traballo da muller (como vimos antes, algo considerado básico) polo que a carga de responsabilidade da muller podía ser tripla; traballo, casa e fillos, como acontece en moitos casos hoxe en día.
Con esta base, podemos comprender algúns dos dereitos e bos resultados referidos a mulleres e nais na RDA.

Na RDA realizáronse políticas para as mulleres que se adoitan coñecer como "Mutti-Politik" (algo así como 'políticas para nais') sendo esta cualificación, segundo S. Kranz, errónea, pois asumía o rol da muller como nais e establecía certa dualidade entre dous roles, o de "nai" e o de "traballadora".

En calquera caso, os resultados si que opino que foron positivos e máis se os comparamos coa situación noutros países e na actualidade. Ser muller traballadora e nai estaba moi ben valorado na sociedade da RDA.

Neste aspecto da política da RDA sen dúbida tamén se tivo en conta o fomento da taxa de natalidade, que era baixa (mantívose similar á da RFA con diferenzas de 0.5 fillos máis na RFA a partir de 1975) ofrecendo facilidades para as familias e nais.

Atopar explicacións a esta situación permítenos obter máis información sobre a situación social da muller na RDA. Guiarémonos polo estudo Demographic Research: Germany, segundo o cal a independencia económica e o diferente rol da muller na sociedade (faino comparándoo coa RFA) produciu unha maior emancipación da muller e isto afectaba á taxa de natalidade.
Argumentan que a política do aborto puido influír bastante á planificación familiar e afectar ao número de fillos.
Segundo o estudo "as condicións sociais e económicas promoveron a formación temperá da familia cun número limitado de fillos, pero un baixo nivel de natalidade".

A incidencia do matrimonio era menor que noutros países e a ratio de divorcios era moito maior. Segundo o estudo, o menor impacto de lazos relixiosos e o alto nivel de emprego feminino explica este fenómeno. Pódese observar como o nivel de emprego é un factor fundamental que impactou na situación da muller en aspectos non só económicos, senón tamén sociais.

Na vida familiar, o máis común na RDA eran parellas cun fillo (un 47,7%) sendo menos común ter dous fillos (un 25%). As nais solteiras eran un 16% (un 10% na RFA) segundo nos explica o estudo, a causa do alto ratio de divorcios.

Obsérvase unha alteración na estrutura familiar establecida para a época, o 60% dos fillos nacían de nais e parellas non casadas -non implica que non se casasen despois- e a taxa de parellas non casadas con fillos era do 13% (4% na RFA).


Dos seguintes parágrafos algúns dos textos son directamente copiados dos documentos oficiais da RDA indicados ao comezo do artigo.

As horas de traballo semanal eran de 43 horas e tres cuartos, pero máis dun 40% dos traballadores tiñan xornadas reducidas a 40 ou 42 por semana segundo dous criterios, primeiro, o traballo con quendas e segundo, as mulleres con fillos.

A semana de 40 horas foi decretada para todas as nais que, traballando a tempo completo, teñen máis dun fillo ou un fillo con minusvalía.

Este indicador estaba na media dos países desenvolvidos. Por exemplo, segundo datos da OCDE, en 1985, as horas semanais traballadas en Francia eran de 42.2, en Italia de 41.5, en Australia 43.5, en Irlanda 45 ou en Reino Unido de 44.1.

A idade de xubilación era de 60 anos nas mulleres e 65 nos homes. Que as mulleres tivesen unha data de xubilación máis temperá era común nos países socialistas. En 1985 a esperanza de vida era de 75 anos nas mulleres e 69 nos homes e o 18% da poboación eran xubilados.

As nais solteiras non sufrían desvantaxes nin eran discriminadas e o estado apoiábaas con axudas. De 1960 a 1976, por exemplo, investiuse no subsidio para as nais solteiras (e os homes sós que, naturalmente, tiñan os mesmos dereitos) 224,1 millóns de marcos.

Evidentemente, as mulleres embarazadas non podían ser despedidas. Tampouco debían empregarse nun traballo que fixese perigar a vida e a saúde da nai e o feto, polo que se era necesario, se cambiaba o posto laboral garantindo o mesmo salario.

Estaba prohibido para as embarazadas o traballo nocturno e as horas extras. A mulleres embarazadas, nais con fillos menores dun ano e ás mulleres (e homes) sós con fillos de ata tres anos, non se lles despedía. Ningunha empresa podía negar o emprego a unha muller embarazada ou a unha nai cun fillo pequeno por este motivo.

As nais recibían 26 semanas de vacacións pre e postnatais recibindo o salario medio neto (seis semanas antes do parto e vinte despois). A partir do segundo neno, as nais podían, ademais desas 26 semanas, tomar vacacións durante un ano para coidar o bebé, cobrando entre o 65% ata o 90% do seu soldo neto, mantendo o posto de traballo na empresa.

En 1970, o Seguro Social pagou á nai unha media de 1.287 marcos como subsidio; en 1980, máis de 3.300 marcos, o dobre do salario medio.

As nais traballadoras solteiras tiñan preferencia de prazas nos establecementos infantís ou recibían -se non se podía proporcionar de inmediato unha praza na casa berce- un subsidio financeiro por maternidade. Se en­fermaba o fillo da nai e precisaba de coidado doméstico, concedíaselle permiso pagado do traballo. Esta licenza podía abranguer un período de ata 13 semanas por ano.

Tiveron que pasar décadas para ver sistemas similares. En Noruega hoxe teñen un permiso de maternidade e paternidade de 47 semanas co 100% do soldo e redución de xornada. Ofrecen gardarías subvencionadas ao 90%, xornadas de 35,5 horas semanais e 10 días ao ano para poder quedar na casa se o fillo está enfermo.

Para as mulleres embarazadas o sistema de saúde dispoñía de 14 sanatorios con 589 camas e a asistencia médica de calidade estaba asegurada durante todo o embarazo. O 99% dos partos realizábanse sen custo en hospitais. Tamén había 900 centros de consulta onde se realizaba seguimento ás embarazadas e máis de 10.000 centros de consulta materno-infantís para controlar o desenvolvemento san dos nenos. A partir do terceiro mes de xestación as embarazadas xa eran atendidas no médico e no social por facultativos e enfermeiras.

A alta incorporación da muller ao traballo tamén era posíbel polas gardarías, xardíns de infancia e casas berce, permitindo compaxinar traballo e vida familiar.

En 1981 atendíanse ao 61 por cento dos menores de tres anos en casas berce e a case todos os pequenos de tres a seis anos de idade en xardíns de infancia.

En 1990, o 80% dos bebés eran coidados en casas berce, o 96% dos nenos entre 3-6 anos nos xardíns de infancia e o 81% dos nenos entre 6-10 anos tiñan atención e coidados tras a escola en centros infantís.

A atención nestes centros era gratuíta para calquera hora do día, os pais só pagaban unha pequena suma pola comida quente e o leite.


A RDA apoiaba de forma económica as familias. Por cada fillo, a nai recibía un subsidio estatal por parto, por valor de 1.000 marcos (por poñer unha referencia, un salario mensual).

Tamén había un subsidio estatal mensual polos nenos; 20 marcos polo primeiro e o segundo fillo; a 50 marcos polo terceiro, a 60 marcos polo cuarto, a 70 marcos polo quinto e os que seguen. Pagábase, independentemente do ingreso e a posición social dos pais, ata que os nenos remataban a escola xeral.

Tamén había axudas para fundar unha familia. Os matrimonios novos recibían créditos sen intere­ses e con xenerosas condicións de reembolso.

As familias numerosas e as nais soas recibían certas axudas suplementarias que as aliviaba no financeiro (sen contar que toda viúva recibía unha pensión de orfandade por cada fillo e toda divorciada recibía alimentos do pai dos seus fillos en función dos seus ingresos). Esas axudas comprendían, por exemplo, comida escolar gratis para os nenos, lavado gratuíto de roupa branca e asignacións para a compra de roupa infantil.

Ademais existían unha serie de prestacións especiais das empresas e do sindicato, como prazas vacacionais gratuítas nas casas de descanso, curas de repouso e en certos casos asignacións en efectivo provenientes do sindicato.

Nos documentos da RDA explícasenos: "Eses beneficios non son auxilios de emerxencia, pois ninguén os necesita, toda vez que percibe ingresos regulares polo seu labor. Eles veñen a reflectir máis ben o respecto e o recoñecemento que sente a sociedade cara ás devanditas familias. Ese respecto tradúcese ademais no feito de que esas familias teñen a preferencia á hora de repartir as vivendas máis confortábeis e espazosas, das cales ninguén pode ou quere desaloxalas, mesmo por consideración aos nenos".

A maioría dos traballadores tiña catro semanas e media de vacacións pagadas. As mulleres casadas, as nais soas e as mulleres soas que cumprían os 40 anos de idade, recibían, ademais, cada mes un día libre para os seus asuntos propios, que non é parte das súas vacación, sen afectar ao soldo.

Na seguinte táboa pódese observar unha "comparación" de dereitos entre a Alemaña socialista e a Alemaña capitalista:


O resultado destas políticas, reflíctese, por exemplo, na comparación de mulleres nais e traballadoras entre ambos os dous países:


Non era de estrañar, pois, que no seu país irmán, a RFA (República Federal Alemana) feministas e outras organizacións políticas do devandito estado pedisen para a súa poboación os mesmos dereitos da muller que había na RDA.

Cito unha noticia do diario “El País” de 1990: “Moitas mulleres que desexarían ter máis fillos acoden a abortar por temor a perder os seus traballos en canto se produza a reunificación. Non só temen ás leis da RFA senón ao desemprego e ao desmantelamento dos servizos sociais que se lles prestou ata agora ás nais. Na RDA as prazas en xardín de infancia, o salario e a reserva do posto de traballo están garantidas para as nais traballadoras".


A ORGANIZACIÓN DFD.

Na miña opinión, gran parte destes éxitos enténdense ao coñecer a existencia da DFD, Demokratischer Frauenbund Deutschlands (Liga de Mulleres Democráticas de Alemaña). Fundada en 1947, mesmo antes da existencia oficial da RDA, era parte do SED (Partido Socialista Unificado de Alemaña) e foi unha ferramenta oficial para a incorporación e a concienciación da muller na construción do estado socialista, ademais dunha ferramenta de loita efectiva polos dereitos da muller.


En 1985 conformábana un millón e medio de mulleres en 17904 organizacións locais. A participación estaba aberta a calquera muller independentemente da súa ideoloxía ou estado social.

Conforme se ía conseguindo a emancipación efectiva da muller, as mulleres aumentaron a súa participación nos sindicatos en lugar da DFD e parte da mesma organización consideraba que moitos dos seus obxectivos se lograran, polo que partir dos 80 a DFD centrouse máis en dereitos legais para mulleres traballadoras.

Sempre mantiveron participación e poder político real con entre 30 e 50 deputados na Cámara do Pobo, polo que a construción da situación da muller na RDA non se pode entender sen o traballo da DFD dende o seu inicio en 1947.

Nas últimas eleccións da RDA socialista, en 1986, obtiveron 54 asentos na cámara. Como curiosidade, a participación foi do 99.74%.

Descoñezo se nalgún país capitalista existe unha organización con poder e participación política real centrada en favor dos dereitos da muller.

De entre os varios centos de revistas e xornais que se publicaban na RDA, existía "Für Dich", revista semanal centrada na muller dirixida pola DFD dende a súa creación en 1962. Había revistas e publicacións para distintos sectores profesionais, culturais, noticias, etc.



OUTROS DEREITOS SOCIAIS E LEIS.

O aborto estivo permitido dende 1972, sen condicións nin custo, corría a cargo da seguridade social do estado. Podíase solicitar o aborto durante as primeiras doce semanas do embarazo. Esta lei, non sen polémica -a relixión estaba totalmente permitida e a igrexa mostrouse en contra- foi aprobada no parlamento como un dereito básico dos cidadáns do país.

Unha vez saqueada a RDA, en 1992, a política conservadora da nova Alemaña Federal suspendeu ese dereito durante bastantes anos.

En 1989 practicáronse 73.000 abortos, mentres na RFA, cunha poboación catro veces superior, se realizaron 75.297, onde a súa realización non era libre e estaba fortemente restrinxida. A presidenta da asociación de médicas alemás da RFA dixo en 1990 que "ata que se produza a reunificación, se rexistrará un imparábel, indigno e perigoso turismo para abortar da RFA a Alemaña do Leste".

Recomendábase a planificación familiar e a pílula anticonceptiva prescribíase con receita médica de xeito totalmente gratuíto, era parte do seguro social.

A pesar de ambos os dous métodos, a estabilidade económica e o efecto das políticas aplicadas para tal fin permitía que o número dos partos aumentase. En 1980 naceron 245.090 nenos; 63.300 máis que en 1975.

A RDA tamén foi considerada como pioneira nos dereitos de homosexuais e lesbianas, coa descriminalización en 1957 e a legalización total en 1967.

A prostitución estaba prohibida e oficialmente non existía na Alemaña do Leste. Algunhas fontes informan que había zonas onde si se practicaba, como en hoteis de Leipzig, onde eran comúns os visitantes á RDA.

A sexualidade na RDA era bastante aberta para a época. Por exemplo, é moi común na cultura de Alemaña do Leste o nudismo. O chamado 'freikörperkultur' tivo un especial impacto na RDA con grande aceptación social, por exemplo, en praias nudistas "posibelmente debido a un desenvolvemento cultural máis secular" segundo o libro occidental "State Socialist Bodies".

Como curiosidade, nun artigo de 2009, indicábase, baseándose nunha enquisa, que as alemás orientais alcanzaban o orgasmo con máis frecuencia que as occidentais, segundo o propio texto: "un rol menos tradicional nas mulleres da Alemaña Oriental, facíaas tomar a iniciativa e alcanzar o orgasmo con máis frecuencia que as súas contrapartes occidentais. Cos anos, unha nostalxia por "o amor como o era antes", aumentou no leste".

PARTICIPACIÓN POLÍTICA E SOCIAL.

O órgano supremo de poder estatal da RDA era a Cámara do Pobo. Integrábana 500 deputados (elixidos directamente por un termo de cinco anos, en sufraxio libre, universal, igual e secreto) dos cales, en 1981, 162 eran mulleres, é dicir, o 32,4 por cento.
No primeiro período electoral da RDA, o 23,8 por cento dos deputados era de sexo feminino. Na RFA en 1957, era o 9,2%.
A porcentaxe nos 80 é similar ao de hoxe en día en España e algúns países europeos. No tramo 2004-2009 na UE, o 31% dos deputados eran mulleres, pero se volvemos no tempo aos datos que subministramos da RDA, este valor descende ao 16%, a metade.
Segundo datos da Unión Interparlamentaria, en 2005 as mulleres parlamentarias no mundo representaban o 16,1 por cento do total, en Estados Unidos, o 15%.


En 1981 a Unión Democrática de Mulleres (DFD) contaba con 35 deputados na Cámara do Pobo, alcanzando mesmo os 54 nos seguintes comicios, ademais había deputadas nos distintos grupos que conformaban a cámara.

En conclusión, aínda que non se conseguiu a paridade de sexos na cámara, os indicadores da RDA durante toda a súa historia superaron a media dos países capitalistas a día de hoxe.

A igualdade de dereitos entre homes e mulleres era total (así recollíao a propia constitución) e non había "discriminación positiva", se non que o aumento da participación da muller se lograba por políticas de fondo a escala estatal, como independencia económica, educación, cultura ou formación política.

De novo, este tipo de niveis é e era común nos países socialistas de xeito moito máis común que nos capitalistas. En 2005, en Cuba, o dato era do 36%. Xa en 1966 na Unión Soviética, eran mulleres o 28% do soviet supremo, o 34% en soviets de repúblicas e o 42,8% dos soviets de traballadores e locais, en datos da Universidade de Sydney.

En 1980 un de cada catro dos 7.600 alcaldes da RDA era muller. Os alcaldes eran os presidentes dun consello de comuna ou de cidade. Dos 28 alcaldes primeiros que presidían grandes cidades, cua­tro eran mulleres (en Potsdam, Dessau, Halle-Neustadt e Branderburgo).

Por comparar con referencias actuais, en España en 2009, só un de cada dez alcaldes era muller.

Na RDA o sindicalismo era apoiado masivamente, como demostra o feito de que a mediados dos 80 o 96% dos traballadores estaban sindicados na FDGB (Confederación de Sindicatos Libres Alemáns). En 1985 esta organización sindical tiña o 61% dos deputados e tiñan poder en consellos, empresas, medios de produción e distintos estamentos de organización, polo que o poder de actuación dos traballadores era real na política do país.

En 1981, o 50% dos afiliados eran mulleres, chegando mesmo ao 53% en 1988 e un de cada tres mulleres sindicadas exercía unha función organizativa sendo un 45% dos membros da Xunta Directiva central mulleres.

A proporción das mulleres en todas as funcións de elección da FDGB ascendía ao 48,8%.


Non obstante, hai datos menos alentadores, como que en 1984 só 19 dos 153 membros do comité central do SED (partido socialista, principal partido da RDA) eran mulleres. Ademais, a muller non conseguiu acceder aos postos máis altos en política, a pesar de si conseguir unha ampla participación na base política do país, como viamos en datos anteriores, só había dúas mulleres entre os 27 membros e candidatos do Politburó (ministerios, por asocialo con algo que coñezamos).

Por exemplo, en 1989 só había unha ministra no goberno, a ministra de educación Margot Honecker, esposa do Presidente do Consello de Estado da RDA.

Algúns datos máis da muller na RDA: Unha de cada dous funcións reitoras no comercio e unha de cada tres no sistema de escolas superiores e técnicas era exercida por unha muller.
Unha de cada tres cooperativas de produción agrícola e unha de cada cinco escolas era dirixida por unha muller.
E un de cada dous xuíces e xurados era muller. En España en 2010, dous de cada dez.

A día de hoxe a nosa sociedade aínda está acostumada a que as mulleres dependan do seu marido materialmente e non poidan divorciarse. Na RDA a independencia da muller demostrábase nunha alta taxa de divorcios, 3.1 por 1000 persoas en 1985, un dos valores máis altos do mundo segundo a propia fonte. Nese mesmo ano, os matrimonios eran 7.9 por 1000 persoas.

O divorcio era un proceso sinxelo. A parella simplemente cumpría a solicitude requirida e pagaba unha cota en función dos seus ingresos. No 90% dos divorcios a nai mantivo a custodia dos fillos.
Como curiosidade, vemos o impacto social da caída do muro, cando os divorcios pasaron dun ratio de 36 a 6 nun só ano e non remontou ata varios anos despois.


Nos matrimonios, a muller e o home eran exactamente iguais legalmente. Podían elixir utilizar o apelido de calquera dos cónxuxes. Ambos os dous cónxuxes podían posuír conxuntamente bens obtidos despois do matrimonio, aínda que cada un conservaba os dereitos de todos os bens adquiridos antes do matrimonio.

Todos os homes e mulleres da RDA estaban obrigados a recibir un adestramento de defensa civil que formaban grupos de defensa no ámbito local.

A participación da muller no exército non era tan representativa como na Unión Soviética e adoitaban ocupar postos de oficina ou de vixilancia de fronteiras e só cara ao final da RDA comezaron a incorporarse a postos de combate.

Durante unha situación de emerxencia nacional, todas as mulleres entre 18 e 50 anos podían ser incluídas na defensa do estado como reservistas (despois de recibir o mencionado adestramento). Estimábase que a mediados dos 80 un terzo das forzas de defensa da RDA ante situacións de emerxencia eran mulleres.
As situacións de emerxencia nacional non eran unicamente ataques militares, tamén catástrofes naturais.

Esta participación na defensa nacional tamén era unha cuestión estatal, por necesidade e por dereito, ante as tensións da época.

Fixéronse chamamentos, por exemplo en revistas, que animaban ás mulleres a alistarse voluntarias ao NVA (exercito popular) pois "a misión das forzas armadas -a prevención da guerra- non é unha preocupación exclusiva de homes" segundo o propio chamamento.
Ademais do persoal regular, en 1987, o programa de defensa civil incluíu varios miles de civís voluntarios, na súa maioría mulleres, que podían ser chamados se era necesario, cun adestramento que consistía en tres ou catro horas ao ano en ciclos de cinco anos fóra do horario laboral.

TRAS A CAÍDA DO MURO.

Observando os datos, non hai dúbida que a caída do muro, ou a desaparición da RDA, foi un feito penoso para a poboación do país. En 1992 a taxa de paro de Alemaña oriental subiu de cero ata o 14'2% (1'2 millóns de desempregados), tendencia que continuou nos anos posteriores, ata os dous millóns e medio de parados.
Tras catro anos de actividade, a Treuhand, unha axencia creada para a privatización das empresas estatais da RDA e xestionada por directivos da Alemaña occidental, clausurou 4.000 empresas e destruíu dous millóns e medio de postos de traballo. O espolio da República Democrática Alemana quedara consumado, pois a maior parte das empresas foron compradas por grandes compañías da Alemaña occidental a prezo de saldo, con numerosos casos de corrupción involucrados, para logo pechalas en moitos casos ou simplemente vender o chan e edificios. Ademais, aínda hoxe, os contribuíntes alemáns han de pagar dos seus salarios os enormes custos económicos e sociais da Reunificación -Treuhand xerou unha débeda ao estado de 256 mil millóns de marcos-.
A día de hoxe o "libre mercado" non puido dotar de igualdade económica á zona oriental, que continua, vinte anos despois da destrución do seu tecido produtivo, sendo máis pobre e con maiores taxas de paro que a parte occidental, ademais de xerar e aumentar serios problemas demográficos.

Recomendo o artigo "A febre do ouro: o espolio da RDA" de Ángel Ferrero, do cal se extraeron estes datos.

En datos publicados polo xornal mexicano "La Jornada", dende a caída da RDA, 1.4 millóns de mulleres emigraron da parte oriental á occidental, debido principalmente á situación previamente descrita, ademais de que na parte occidental eran altamente valoradas como profesionais formadas e no leste, unha vez destruído o tecido laboral e industrial, o seu futuro era ocupar traballos que menosprezan as súas cualidades.

Non obstante, aínda na zona que ocupou a RDA, os salarios están mellor distribuídos entre mulleres e homes que no resto da república. Segundo o Departamento Federal de Estatísticas, en Alemaña oriental as mulleres gañan case o mesmo que os homes, cunha diferenza de apenas seis por cen, mentres que en Alemaña occidental a discrepancia entre os soldos de homes e mulleres é de 24 por cento.
Isto é debido ás políticas que mostramos neste artigo. A pesar da desaparición da RDA, algúns restos das súas institucións continúan existindo, como mostra, por exemplo, que o 42% de menores de tres anos -lonxe dos valores da RDA- recibe coidado público de día completo en gardarías mentres que no resto do país se reduce ao 12%, co impacto que isto supón para as nais na súa vida laboral.
Tamén acontece coa educación, hoxe no leste de Alemaña é onde elas teñen maiores posibilidades de rematar o nivel escolar máis alto do país.

Estes indicadores non ocultan os graves retrocesos causados pola caída do leste, un estudo recente da "Central Alemá para a Educación Política" demostra que dende a caída do muro houbo retrocesos na equidade de xénero en Alemaña oriental.

A enquisa indica que o 75 por cento das alemás orientais afirmou que durante o réxime socialista había equidade entre mulleres e homes. En cambio, o 72 por cento das mulleres enquisadas cre que na Alemaña unificada as mulleres están en situación de desvantaxe en comparación cos homes.

Un breve testemuño da enquisa: "Na Alemaña socialista non existían os típicos traballos de mulleres e homes. Mulleres enxeñeiras e físicas eran o normal. Lamentabelmente, isto cambiou". Dio Iris Kloppich, secretaria da Federación Alemá de Sindicatos.

En 1989, pouco antes da desaparición da RDA, xurdiron dous movementos feministas, críticos coa DFD e o estado da RDA. Trátase de Lilo e SOFI (Iniciativa de Mulleres Socialistas). Por exemplo, Lilo participou na famosa manifestación do 4 de novembro en contra do goberno, pero ambos os dous tamén participaron na demostración do 19 de novembro de 1989 a favor da RDA, pois evidentemente eran conscientes dos logros alcanzados, que perderían con toda seguridade nunha anexión á RFA. Integráronse e foron fundamentais na creación dunha organización que agrupaba a outros colectivos feministas, UFV (Unabhängiger Frauenverband) aínda que pouco despois a abandonaron.

O seu impacto era relativamente pequeno en número, polo menos moito menor que o "oficial" DFD.

A catástrofe demográfica -acaecida en todos os países ex-socialistas ao adoptar o libre mercado- tamén aconteceu na RDA, onde se estima que o seu territorio perdeu 2 dos 16 millóns de habitantes que tiña en 20 anos. Mesmo tiveron que demolerse máis dun millón de vivendas desocupadas polo baleirado dalgunhas cidades.

Máis de 2.000 escolas tiveron que pechar na última década no leste de Alemaña pola falta de nenos.

A taxa de natalidade baixou un 56,2% en só un ano, algo moi preocupante nun país cunha taxa de natalidade que xa era baixa. Os valores de natalidade previos á caída non se recuperaron ata unha década despois.

Segundo unha enquisa realizada polo Instituto de Investigación de Mercado de Leipzig en 2009, un de cada dous cidadáns desa rexión lamenta que caese o muro e considera que dende a reunificación hai máis desigualdade e inxustiza social.

Podiamos ler en Der Spiegel un artigo cunha enquisa onde máis da metade dos enquisados, o 57%, opinan que vivían mellor no comunismo e defenden a RDA 20 anos despois.

Tamén, un estudo da Universidade Libre de Berlín, facía saltar as alarmas dos grandes medios de comunicación privados, pois nunha estatística realizada con estudantes alemáns en 2008 -persoas novas que non viviran idade adulta na RDA-, a metade destes tiñan unha opinión favorábel da RDA, o que foi visto polos conservadores como unha deficiencia educativa a emendar.

Un artigopublicado en The New York Times en decembro de 1989 facía referencia a unha enquisa de Der Spiegel realizada na Alemaña do Leste a comezos do mes, mostraba que un 71% dos enquisados querían que Alemaña do Leste se mantivese como estado soberano. O 27% estaban a favor da unificación. Esta posición, parece que cambiou meses despois.

O que aconteceu, é historia: o bloque socialista era traizoado ao completo, Erich Honecker foi cesado para calmar as protestas e a partir de aí comezou a desmontaxe do goberno. Tras varias dimisións máis dos seguintes primeiros ministros, varios membros partidarios da Perestroika, fixéronse co control do SED (partido socialista), destruírono e comezaron máis reformas que feriron de morte o socialismo da RDA.

Tampouco hai que esquecer a presión mediática e "promesas" do capitalismo, non só nos seus medios senón cos seus grupos de presión.

Celebráronse eleccións liberais en 1990, gañando, a pesar das estatísticas que mostrabamos antes, unha alianza de partidos de dereitas e conservadores ante unha esquerda realmente non socialista, fragmentada e desorientada, con falta de apoio popular. A participación foi de máis do 90%. Un par de meses despois desintegrouse definitivamente a RDA de xeito legal por esa nova cámara.

Non é estraño encontrar artigos con testemuños favorábeis e nostalxia pola vida na RDA, aínda que se trate de disfrazar de "nostalxia de xuventude" non se pode ocultar a realidade das condicións de vida e os mesmos medios de comunicación adoitan utilizar a estratexia de presentar a RDA como unha monstruosa ditadura, sen achegar razoamentos, para despois suavizar os comentarios dos grandes logros conseguidos polo socialismo.

Como curiosidade a actual chanceler de Alemaña e peza visíbel do capital internacional e alemán, Angela Merkel se formou na RDA. Alí desenvolveuse como muller e profesional grazas ao sistema socialista. Estudou física en Leipzig e traballou na academia de ciencias na RDA máis de dez anos, sendo mesmo militante das xuventudes comunistas da RDA.

A un non lle gusta conxecturar, pero, cos datos aquí expostos, é moi tentador. A Señora Merkel, estatisticamente, tería tido -como mínimo- a metade de posibilidades (nos meus cálculos rápidos, un 60% menos) de desenvolverse profesional, educacional e laboralmente na RFA que na RDA e de ser unha muller "de éxito", polos indicadores tanto de acceso de mulleres ao mundo laboral e educativo. Utilicei os valores de acceso a universidade e mercado laboral de nais sen fillos de ambos os dous países nos rangos de ano que indican a súa biografía.

Quen sabe se tivese chegado a ser chanceler de Alemaña sen poder obter un doutorado e ter dez anos de actividade laboral -e por tanto, independencia e sustento económico- grazas ao 60% máis de posibilidades que lle brindou a RDA para facelo...
Aínda que parece que no seu éxito politico tamén influíu o feito de que o seu pai fose párroco e iso axudouna no seu ascenso na Unión Demócrata Cristiá de Alemaña.

A pesar de todo creo que é un bo xeito de visualizar as diferentes posibilidades da muller entre ambos os dous países cunha persoa máis coñecida.



Fontes:


Fotos:
2. Empredada da fabrica textil Ernst Lück de Wittstock. A imae é unha captura do documental de 1975 “Mädchen in Wittstock”.
3. Cartel do sindicato FDGB de 1954 polo día de la muller.
4. Empregada do servizo de correos, Berlín, 1988.
5. “Kindergarten” (gardería) no 1969 na cidade de Neustadt (RDA). Estas garderías aínda hoxe son moi lembradas en Alemaña do leste.
6. Billete de 10 marcos dos 70. O billete reflexa á muller na RDA. Por un lado, Clara Zetkin, feminista e comunista, impulsora do día de la muller traballadora. No outro, unha muller traballadora industrial nun panel de control.
7. Portada do nº 29 da revista “Für Dich” (1981).
8. Exposición de 1967 chamada “20 anos de DFD”. Aparece Ilse Thiele, unha das fundadoras da DFD e política relevante da RDA.


-Traducido por FORXA!-
Publicado por o